Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, een geweldsmisdrijf of iets dergelijks.
EMDR is een relatief nieuwe therapie. Een eerste versie van EMDR werd in 1989 beschreven door de ontwikkelaarster ervan, de Amerikaanse psychologe Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode.
Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Een groot deel van de getroffenen ‘verwerkt’ deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Vaak gaat het om herinneringen aan schokkende gebeurtenissen die zich blijven opdringen in de vorm van angstwekkende beelden (herbeleving en flashbacks) en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen zijn schrik- en vermijdingsreacties. Men spreekt dan meestal van een ‘Post Traumatische Stress Stoornis’ (P.T.S.S.).
EMDR is bedoeld voor de behandeling van mensen met P.T.S.S. en andere traumagerelateerde angstklachten. Dit zijn klachten die zijn ontstaan als direct gevolg van een concrete, akelige gebeurtenis, waarbij het denken eraan nog steeds een emotionele reactie oproept.
Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren.
EMDR is een kortdurende therapievorm. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis, dan zijn mensen vaak al na enkele zittingen in staat om hun dagelijkse bezigheden weer op te pakken.
Bij mensen die langdurig trauma hebben meegemaakt en bij complexere problematiek, duurt de behandeling uiteraard langer.
In het begin van de EMDR-therapie zal er uitgebreid aandacht worden besteed aan de oorzaak en achtergrond van de klachten. Daarnaast wordt er een taxatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte trauma behandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.
EMDR werkt vaak snel. Daarnaast kan het ook een intensieve therapie zijn. Daarom zal de therapeut niet alleen vertellen wat hij gaat doen en waarom, maar zo nodig ook uitleggen hoe de cliënt zijn emoties zo goed mogelijk de baas kan blijven.
De therapeut zal vragen aan de gebeurtenis terug te denken inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Dit gebeurt om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen en het verwerkingsproces op te starten. De therapeut zal vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus. In veel gevallen wordt gewerkt met oog-beweging. De therapeut zal zijn hand op ongeveer 30 cm voor het gezicht van de cliënt langs heen en weer bewegen en de cliënt wordt verzocht de aandacht hierop te richten. Soms wordt, in plaats van oogbeweging, gebruik gemaakt van klikjes die via een koptelefoon afwisselend in het linker en het rechter oor van de cliënt hoorbaar zijn. Bij beiden gaat het om series (sets genoemd) van oogbewegingen of klikjes. Na elke set wordt even rust genomen.
De therapeut zal de cliënt vervolgens vragen wat er in de cliënt naar boven komt. De EMDR-procedure brengt doorgaans een stroom van gedachten en beelden op gang en soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Vaak verandert er wat. De cliënt wordt na elke set gevraagd kort te benoemen wat er verandert of wat er in hem opkomt of omgaat, waarna een nieuwe set volgt.
De sets oogbewegingen (of klikjes) zullen er langzamerhand toe leiden dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringsbeelden zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Maar het kan ook zijn dat minder onprettige aspecten van de zelfde situatie naar voren komen. Een ander mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen er toe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de cliënt.
Na afloop van een EMDR-sessie kunnen de effecten nog even doorwerken en dat is goed. Toch kan dit in sommige gevallen de cliënt het idee geven even de regie kwijt te zijn, bijvoorbeeld als er nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is aan te bevelen dat de cliënt een dagboekje bijhoudt en opschrijft wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in de volgende zitting met de therapeut besproken worden.
Dat EMDR in veel gevallen goed werkt, is inmiddels wel duidelijk. Maar hoe het precies werkt, is nog niet helemaal helder. In ieder geval lijkt het er op dat het natuurlijk verwerkingssysteem door EMDR wordt gestimuleerd. Er is inmiddels veel wetenschappelijk onderzoek dat laat zien dat het concentreren op een afleidende stimulus de toegankelijkheid tot herinneringen vergroot en daarnaast leidt tot lichamelijk ontspanning. Waarschijnlijk heeft deze combinatie directe implicaties voor de herinneringen: ze veranderen hierdoor en worden opnieuw in het geheugen opgeslagen maar dan in een minder emotioneel beladen vorm.
Mocht u nog vragen hebben over EMDR of u wilt weten of behandeling met EMDR geschikt is voor het verminderen van uw klachten, vraag dit dan aan uw therapeut en/of kijk op www.emdr.nl